22 czerwca 2014

Zarządzenie wykonania kary na podstawie art. 75 § 1 kk po wyroku TK z dnia 17 lipca 2013 r.

Zgodnie z treścią art. 75 § 1 kk, Sąd zarządza wykonanie kary, jeżeli skazany w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności. Sąd, w takim wypadku, zarządza wykonanie kary obligatoryjnie.

 

Wyrokiem z dnia 17 lipca 2013 r. w sprawie o sygn. SK 9/10, Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż art. 75 § 1 Kodeksu Karnego w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości odstąpienia przez sąd od zarządzenia wykonania kary w sytuacji, gdy wobec skazanego ponownie orzeczono karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, jeżeli przemawiają za tym szczególne względy, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z powyższym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego art. 75 § 1 kk traci moc po upływie 18 miesięcy od daty ogłoszenia w dzienniku ustaw, a to 8 lutego 2015 r.

 

W doktrynie prawa, orzekanie przez Sądy w oparciu o przepisy uznane za niekonstytucyjne budzi poważne wątpliwości. W procedurach zarówno cywilnej administracyjnej, jak i karnej istnieje pogląd, zgodnie z którym w okresie odroczenia przepisy niezgodne z  Konstytucją obowiązują, ale „nie muszą być bez zastrzeżeń stosowane przez sądy”. Przykładowo w wyroku z dnia 23 stycznia 2007 r. SN stwierdził, iż „odroczenie na podstawie art. 190 ust. 3 Konstytucji, wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego nie oznacza, iż przepis uznany za niezgodny z Konstytucją musi być stosowany do daty wskazanej przez Trybunał. Nie jest przecież tak, że do tego dnia jest on zgodny z Konstytucją, a od tego dnia staje się z nią niezgodny (…)” (Wyrok SN Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 23 stycznia 2007 r., III PK 96/06). W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego z kolei dominuje pogląd: „W  piśmiennictwie prawniczym oraz w  orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego spotyka się coraz częściej stanowisko aprobujące zastosowanie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, pomimo zawarcia w nim klauzuli odraczającej. Wówczas należy brać pod uwagę przedmiot regulacji objętej niekonstytucyjnym przepisem, przyczyny naruszenia i znaczenie wartości konstytucyjnych naruszonych takim przepisem. (…) z tezy, iż okoliczność, że przepis, choć niekonstytucyjny nadal obowiązuje (art. 190 ust. 3) nie oznacza, że jest bezwzględny obowiązek jego stosowania” (Wyrok NSA z dnia 5 maja 2009 r., II OSK 1435/08). W wyroku z dnia 23 lutego 2006 r. NSA orzekł, iż sąd może odmówić zastosowania przepisu rozporządzenia niezgodnego z Konstytucją, również jeśli TK odroczy termin utraty mocy obowiązującej tego przepisu (wyrok NSA z  dnia 23 lutego 2006  r., II OSK 1403/05; podobnie wyrok NSA z dnia 15 lipca 2009 r., I FSK 1166/08).

 

Przenosząc powyższe na grunt prawa karnego, gdzie zastosowanie normy prawa niezgodnej z Konstytucją będzie rodzić najszersze skutki naruszenia konstytucyjnych praw i wolności obywatela, Sąd orzekający winien mieć na uwadze, iż przepis na podstawie którego oparł postanowienie, został wcześniej uznany za niezgodny z konstytucją i rozważyć odmowę jego zastosowania. Na tym tle, w obowiązku Sądu jawi się, wysłuchanie Skazanego, celem ustalenia czy  nie zachodzą wyjątkowe okoliczności przemawiające za niezastosowaniem najbardziej dotkliwej z kar, tj. kary pozbawienia wolności oraz zapewnienia mu prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy wynikającego z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

 

Pogląd ten w odniesieniu do prawa karnego wyraził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 marca 2014 r. w sprawie o sygn. I KZP 30/13. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, Sąd może nie stosować art. 75 § 1 kk w zakresie, w jakim Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 17 lipca 2013 r. (sygn. akt SK 9/10) uznał ten przepis za niekonstytucyjny, jeżeli obligatoryjny tryb zarządzenia wykonania kary wobec skazanego, co do którego w okresie próby orzeczono karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, prowadziłby do naruszenia Konstytucji RP w większym stopniu niż odstąpienie od tego trybu, z uwagi na szczególne okoliczności sprawy.

Potrzebujesz konsultacji w zakresie prawa karnego? Zadzwoń do nas: 696 912 999

adwokat Jakub Bukartyk